عمدهترين معايب آجر عبارتند از:
پيچيدگي و از شكل افتادگي، تركخوردگي، جوش شدن و نيم پزشدن، تيرگي رنگ، پوكي، آلوئك و شورهزدگي.
پيچيدگي :
پيچيدگي و از شكل افتادگي آجر يعني خارج شده شكل آن از مكعب مستطيل به خاطر زيادي خاك رس در خاك آجر، و براي جلوگيري از آن بايد خاك آجر را آزمايش و در صورت لزوم آنرا اصلاح كرد.
ترك خوردگي:
براي ترك خوردگي آجر دلايل مختلفي وجود دارد كه عمدهترين آنها وجود ماسه درشت سيليسي يا سيليكاتي در خاك آجر و زيادي خاك رس در آنست.
جوش شدن:
جوش شدن آجر به دليل وجود مواد گدازآور مانند اكسيدهاي قليائي در خاك است. عدم تناسب توزيع گرماي كوره در نقاط مختلف آجر سبب جوش شدن برخي آجرها و نيم پز شدن پارهاي ديگر ميگردد.
تيرگي:
وجود سولفور آهن (FeS2 ) يا پيريت، باعث تيرگي رنگ و سياهي آجرها ميگردد.
پوكي:
پوك شدن آجر به علت وجود مواد آلي و كربناتها در خاك آجر، زيادي آب در خشت و عدم تراكم كافي آن است.
آلوئك:
وجود كربنات كلسيم يا سنگ آهك به صورت دانه درشت درخاك آجر سبب ايجاد آلوئك در آجر ميشود، زيرا سنگ آهك پس از پختن به صورت آهك زنده در آمده و به هنگام مواجه شدن با آب باران يا رطوبت، ميشكفد و حجم آن از 25/1 تا 5/3 برابر افزايش مييابد در نتيجه سبب تركيدن آجر ميشود كه به آن آلوئك ميگويند. براي جلوگيري از ايجاد اين عيب خاك آجر را بايد سرند كرده و دانههاي درشت ماسه را از آن خارج كرد. علاوه بر اين آجرهاي مورد مصرف در نما را بايد قبل از مصرف در آب خيساند تا خوب آب بمكد و چنانچه آلوئك در آن وجود دارد بشكفد و عيب آن ظاهر شود.
سفيدك يا شورهزدگي:
سفيدك داراي انواع مختلف كربناتي، سولفاتي، كلروري و نيتراتي است.
سفيدك كربنات:
چنانچه آجر، آب آهك مكوجود در ملاتهاي سيماني و آهكي را بمكد و سپس اين آب آهك با CO2 هوا تركيب شود CaCO3 تشكيل ميشود كه روي ديوار ايجاد سفيدك كربنات ميكند. سختي آب ملات نيز سبب تشكيل كربنات كلسيم روي سطوح آجري ميشود. آب باران كه معمولاً مقداري CO2 و آب، CaCO3 آن به صورت شوره روي سطوح نماي آجري باقي ميماند. راه جلوگيري از ايجاد اين گونه شوره، خيس كردن كامل آجر قبل از مصرف براي سيراب كردن آن و جلوگيري از مكيدن آب آهك ملات، مصرف نكردن آب سخت در ملات و بالاخره آبپاشي سطوح ديوار نوساز قبل از بارندگي است.
سفيدك سولفاتي:
اين سفيدك موقعي بروز ميكند كه ملات مصرفي در ديوار گچي باشد يا در ساخت ملات، آب سولفات دار مصرف شود يا خاك آجر، حاوي سولفاتهاي گوناگون باشد. آب باران و آبهاي زيرزميني كه در اين گونه كارهاي آجري نفوذ كنند سبب حل كردن سولفاتها در خود و زدودن آنها ميشوند و پس از تبخير، سولفاتهاي محلول به صورت سفيدك سولفاتي روي نماي ديوار به جا مي ماند و اين عمل تا آنجا ادامه پيدا ميكند كه سولفات موجود تماماً رو بزند. روش جلوگيري از آن، عدم مصرف آجرهاي سولفاتي، ملاتهاي گچي و آب سولفاتدار است.
سفيدك كلروري:
در اثر مصرف اسيد كلريدريك براي پاك كردن سفيدك كربنات، اين اسيد با كربنات كليسم تركيب شده و تشكيل كلرور كلسيم ميدهد كه پس از خشك شدن نما، به صورت شوره روي ديوار باقي ميماند. علاوه بر آن سبب جدا شدن ملات از آجر و طبله كردن اندود نيز ميشود. اگر در ملات آب كلروردار مصرف شود يا در خاك آجر، كلرور موجود باشد نيز سفيدك كلروري روي سطح ديوار ظاهر ميشود. كلرورها به طور كلي داراي خاصيت جذب رطوبت و به اصطلاح نم كش هستند و در هواي نمناك نم ميكشند و روي ديوار لكههاي رطوبت ظاهر ميشود. پس از خشك شدن كلرور به صورت بلوري برجا ميماند. تر و خشك شدن پياپي ديوار سبب بلوري شدن و غيربلوري شدن كلرورها شده و نهايتاً منجر به خرابي ملات ميگردد. راه جلوگيري از ايجاد اين نوع سفيدك مصرف نكردن آب و آجر كلروردار و خيس كردن ديوارهايي است كه قرار است با اسيد كلريدريك شسته شوند.
سفيدك نيتراتي:
اين نوع سفيدك هنگامي ايجاد ميشود كه آجر از خاك شورهدار درست شده باشد يا در آب و ماسه ملات شوره وجود داشته باشد. شوره نم كش است و در هواي نمناك بخار آب را جذب كرده و ديوار نمناك ميشود و پس از خشك شدن آن شورهاي كه رو زده است به صورت سفيدك نيتراتي روي ديوار ظاهر ميشود. آلوده شدن آجر به موادي نظير ادرار، پهن و كودها، و برخي گياهان كه داراي مواد نيتراتي هستند نيز باعث شورهزدگي ميشود. مجاورت دائمي كارهاي آجري با مواد و آبهاي نيتراتدار سبب پيدايش نيترات كلسيم ميشود .كه باعث لقي ملات شده و كاهش افزايش پياپي رطوبت، منجر به متلاشي شدن ملاتها و خرابي كار ميگردد.
براي جلوگيري از اين نوع سفيدك، بايد از مصرف آجر و ماسه و آب نيترات دار پرهيز كرد و جلو نفوذ آبهاي نيتراتدار به ساختمان را گرفت و از آلوده شده اجزاي ساختمان به مواد نيتراتدار جلوگيري نمود.
شوره سبز:
شوره سبز رنگي كه گاهي اوقات روي سطوح آجري مشاهده ميشود به علت وجود املاح واناديوم در خاك آجر است.
نخست بايد با دقت زياد طوري كه دويار خراشيده نشود از سفيدك نمونهبرداري و جنس آن را شناسايي كرد سپس منشأ پيدايش سفيدك را كه معمولاً نشت آبهاي زيرزميني و آب باران است شناسايي و نسبت به جلوگيري از نفوذ آب به كار آجري اقدام نموده و پس از آن سفيدك را از سطوح نما پاك كرد. سفيدك و شوره غالباً به صورت بلورهاي اليافي ريز هستند و ميتوان آنها را به آساني و به وسيلة برس سيمي يا جاروي علفي پاك كرد. چنانچه سطوح ديوارها پس از برسزني باز هم داراي ظاهر خوب نبود بهتر است با آب تميز شستشو داده و برسزني مجددي انجام و دوباره آنرا آبكشي كرد. اگر باز هم ظاهر كار خوب نبود بايد ابتدا سطح ديوار را با آب كاملاً خيس كرده و از محلول 1 به 9 اسيد كلريدريك براي تميز كردن سفيدك كربناتي استفاده كرد و سپس ديوار را آبكشي كرد. پيدايش ناگهاني شوره و سفيدك روي سطوح ديوارها غالباً به دليل نفوذ رطوبت است. شورههاي سبز رنگ را بايد به وسيله برسي كه آغشته به محلول هيدروكسيد سديم با غلظت 300 گرم در ليتر است پاك كرد. اين عمل، خود سبب ايجاد رسوبات سفيد نمكي بر روي ديوار ميشود كه پس از سه روز ميتوان آنرا با آب شست. همچنين با محلول اتيلن ديامين تترااستيك اسيد (EDTA) با غلظت يك قسمت در 10 قسمت آب اين لكهها را ميتوان زدود، ولي مصرف اسيد كلريدريك براي از بين بردن اين قبيل لكهها نه تنها مؤثر نيست، بلكه سبب تثبيت آن شده و رنگ آنرا تبديل به قهوهاي ميكند.
مصرف كلرورباريم (BaCl2 ) براي جلوگيري از سفيدكهاي سولفاتي نتيجه اي ندارد زيرا دراثر تركيب با اين قبيل سفيدكها سولفات باريم غير محلول ايجاد ميشود كه از بين بردن آن مشكل است.
اگر علاوه بر سفيدك، آجرها يا ملاتها يا اندود روي ديوارها دچار خوردگي شده يا ترك برداشته باشد، ابتدا بايد اين معايب را بر طرف كرده و ديوار را خوب شستشو داد. پاشيدن يك تا سه دست قير محلول ( يك قسمت قير خالص با درجه نفوذ تا 100 و سه قسمت نفت سفيد ) روي ديواري كه تميز و خشك شده و اندود كردن روي آن با ملات ماسه سيمان نتيجه مطلوبي داشته است.
لك شدن آجر:
بعضي از آجرها پس از قرار گرفتن در ديوار لك ميشوند كه به خاطر وجود املاح آهني است و اين مسئله بيشتر نگاهي اتفاق ميافتد كه آجر در انبار يا در موقع كار شدن از آب اشباع شود.
راه جلوگيري از لك شدن به خصوص اگر در مورد آجرهاي مشابه مشاهده شده باشد، اين است كه حتي المقدور آنها را دور از آب و رطوبت نگهداري كرده و پس از كار شدن حدود 6 تا 8 هفته نماي آجري را بندكشي نكنيم و در موقع بندكشي نز تا حد امكان از تماس آب با سطح نما جلوگيري نماييم.
با گذشت زمان احتمال لك برداشتن آجر كاهش مييابد.